این غار، بزرگ‌ترین غار آهکی دنیا و در کوه پراو در استان کرمانشاه واقع شده و یکی از سخت‌ترین و خطرناک‌ترین غارهای جهان است. این غار 36 چاه با عمق‌های مختلف دارد و رفتن داخل  یا به اصطلاح پیمایش ‌اش کار حضرت فیل است.

اين غار در بيست و پنج کيلومتري شمال شرق شهر پاوه، در دامنه کوه‎ «‎شاهو» قرار دارد. غار قوري قلعه بزرگ ترين غار آبي آسيا است و تاکنون 3140 متر آن‏‎ ‎شناسايي شده است. آبشارهاي متعدد، قنديل هاي کريستالي، ستون هاي مورب گچي، حوضچه‎ ‎هاي آب، استالاگميت و استلاگتيت هاي بسيار زيبا از جمله جاذبه هاي اين غار است‎. ‎وجود جنگل هاي متراکم با گونه هاي بلوط، انجير کوهي، آلبالوي کوهي، بادام وحشي و‎ ‎همچنين حيواناتي چون گرگ، روباه، خوک، خرگوش و کل و بز در اطراف اين غار، زيبابي‎ ‎خاصي به آن بخشيده است. تقريباً حدود چهارصد متر از اين غار نورپردازي شده است و هر‎ ‎روز باز ديدکنندگان بسياري از اين غار ديدن مي کنند‎.‎

يکي از کهن ترين سکونتگاه‎ ‎هاي بشر در منطقه کرمانشاه غار دو اشکفت در نزديکي طاق بستان است. اين مکان باستاني‎ – ‎شامل دو غار مجاور هم – در دامنه جنوبي کوه «ميوله»، در ارتفاع حدود سيصد متري از‎ ‎دشت و مشرف بر پارک کوهستان قرار دارد. با توجه به مطالعات باستان شناسي انجام‎ ‎يافته، يکي از اين دو غار (غار شرقي)، در دوره پارينه سنگي مياني محل سکونت موقت يا‎ ‎فصلي گروه هاي شکارورز ساکن منطقه بود‎.
‎اين گروه هاي شکارچي که احتمالاً از‎ ‎نوع نئاندرتال بودند با توجه به مزاياي مختلف اين مکان از جمله وجود چشمه آب دايمي‎ ‎در کنار غار، چشم انداز مناسب دهانه آن به دست و دسترسي نسبتاً آسان به ارتفاعات‎ ‎بالاتر، به طور متوالي از اين غار استفاده کرده اند. همچنين وجود يک برون زد زمين‎ ‎شناسي از جنس راديو لاريت در نزديک غار، امکان ساخت ابزار سنگي را در محل فراهم مي‎ ‎کرده است‎.
‎به طوري که اکثر ابزارهاي سنگي يافت شده در محل، از اين نوع سنگ‎ ‎ساخته شه است. علاوه بر اين منابع سنگ داخل دشت نيز استفاده مي کردند. براي مثال‎ ‎منابع سنگ تپه هاي «گاکيه» در شرق کرمانشاه که حدود دوازده کيلومتر با غار فاصله‏‎ ‎دارد، در ميان مجموع هاي يافت شده وجود دارد. ابزارهاي يافت شده در دو اشکفت اغلب‎ ‎از نوع خراشنده جانبي و ساير ابزارها مربوط به صنعت موستري زاگرس هستند که بين‎ ‎دويست و پنجاه تا حدود چهل هزار سال پيش ساخت آنها در زاگرس رواج داشته است. آثاري‎ ‎از دوره پارينه سنگي مياني در ساير غارهاي منطقه مثل غار «قبه» و پناهگاه صخره اي و‎ ‎رواسي در تنگه کنشت و چندين غار ديگر در بيستون نيز يافت شده است‎.
‎مطالعات‎ ‎انجام شده در مکان هاي پارينه سنگي مياني کرمانشاه نشان مي دهد که ساکنان اين غارها‏‎ ‎بيشتر به شکار بز کوهي، ميش وحشي، گورخر و اسب وحشي مي پرداختند. البته حيوانات‎ ‎ديگر مثل مارال، گاو وحشي، غزال و گراز نيز شکار مي شدند‎.

اين غار دردامنه کوه بيستون و در قسمت شمال شرقي غار‎ ‎شکارچيان قرار دارد. اين غار بيست متر عمق و در حود يک صد و هفتاد متر مربع وسعت‎ ‎دارد. ارتفاع سقف غار نيز بين يک تا سه متر است. غار مردودر داراي دو دهان هاست‏‎. ‎دهانه اصلي در جهت جنوب – جنوب غربي، مشرف بر دره اي پر شيب و کم عرض است و به‎ ‎پرتگاهي منتهي مي شود. دهانه ديگر غار در جهت شرق – جنوب شرقي، مشرف به راهي است که‎ ‎به غارهاي مرآفتاب و مرتاريک منتهي مي شود‏‎.

‎ابزارهاي شناسايي شده از اين غار‎ ‎عبارتند از: ابزارهاي روتوش شده، سنگ مادر، خراشنده هاي جانبي و خراشنده هاي‎ ‎متقارب، تراشنده هاي کنگره دار، تراشنده هاي دندانه دار و سوراخ کننده ها، ابزارهاي‎ ‎به دست آمده از اين غار مربوط به دوره موستري و زارزي است‎.

اين پناه گاه‎ ‎سنگي در يازده کيلومتري شمال شرقي کرمانشاه، در دامنه کوه «ماسيم و در دره معروف به‎ «‎تنگ کنشت» قرار دارد. اين پناه گاه در سال 1960 م مورد گمانه زني قرار گرفت. آثار‎ ‎به دست آمده از اين گمانه به ترتيب قدمت از قديم به جديد عبارتند از‎:

- ‎تراشنده ها و سرپيمان هاي دندانه دار دوره مياني پارينه سنگي جديد‎.
- ‎قلم‎ ‎هاي حکاکي، تراشنده ها، تيغه هاي روتوش شده و سر پيکان هاي دوره زيرين پارينه سنگي‎ ‎جديد‎.
- ‎سنگ هاي مادر، ريز تيغه ها، چکش، قلم حکاکي، سوراخ کن هاي دوره فرا‎ ‎پارينه سنگي‎.
‎بنا به تحقيقات انجام شده اين پناه گاه سنگي محل مناسبي براي‎ ‎استقرار موقت شکارچيان بود. بقاياي حيواني مکشوفه نيز اين امر را تأييد مي کند. در‎ ‎ميان استخوان هاي حيواناتي که آزمايش شده اند، تعداد زيادي بقاياي استخوان حيوانات‎ ‎شکاري مانند گورخر، بزکوهي، بز و گوسفند اهلي نشده، گراز وحشي و کفتار وجود داشت‎. ‎علاوه بر آن مقداري استخوان جوندگان کوچک جثه مانند موش کور و خرگوش نيز در ميان‎ ‎بقاياي استخواني مشاهد شد‎.

اين غار در دامنه کوه بيستون و در حد فاصل غارهاي مرتاريک و مردودر‎ ‎قرار دارد. غار مرآفتاب بيست و شش متر طول دارد و دهانه آن به سمت شمال شرقي است‎. ‎مساحت غار صد و شصت متر و دهانه آن حدود شش متر ارتفاع دارد و به تدريج از ارتفاع‎ ‎آن کاسته مي شود. سنگ هاي شناسايي شده از اين غار «چرت» و «ژاسب» است و بيشتر به‎ ‎صورت تراش هاي ساده، تراش هاي وازده و سنگ مادر ديده مي شود. ابزارهاي سنگي ساخته‎ ‎شده، شامل خراشنده ها و سوراخ کننده ها است. علاوه بر مصنوعات سنگي، در کف غار نيز‎ ‎ابزاري از جنس استخوان به دست آمده که به شکل مثلث است. در بخش تحتاني اين ابزار سه‎ ‎سوراخ وجود دارد. يکي از اين سوراخ ها بر لبه جانبي ابزار است‎.

‎متأسفانه‎ ‎کاربرد اين قطعه استخوان مشخص نيست. ابزارهاي سنگي شناسايي شده از اين غار نيز‎ ‎متعلق به دوره موستري است‎.

اين غار در دامنه کوه بيستون‎ ‎و به فاصله کمي از مجسمه هرکول قرار دارد. در حفاري هايي که در سال 1949 م در اين‎ ‎غار صورت گرفت، در حدود بيست و دو هزار يافته شامل سفال، ابزار سنگي و قطعات‏‎ ‎استخوان حيواناتي چون گوزن، غزال، گاو وحشي، پلنگ، شغال، گراز، وباه قرمز و بخشي از‎ ‎استخوان ساعد انسان نئاندرتال به دست آمد. دو قطعه از سفال هاي مکشوفه متعلق به‎ ‎دوره آشوري و بقيه از نوع سفال هاي هخامنشي بودند. همچنين ابزارهاي سنگي از نوع‎ ‎تيغه هاي سنگي دوره پارينه سنگي جديد به عبارتي در حدود چهل هزار سال پيش‎ ‎است‎.

اين غار در دامنه‎ ‎کوه بيستون و در قسمت شمال غربي غار مرخول قرار دارد. اين غار بيست و پنج متر عمق و‎ ‎در حدود هشتاد متر مربع وسعت دارد. اين غار به صورت دالان دراز و کم عرضي است که در‏‎ ‎انتها به محوطه اي نسبتاً بازتر منتهي مي شود. دهانه غار به سمت جنوب شرقي‎ ‎است‎.
‎اشياي شناسايي شده از اين غار که بيشتر در قمت انتهايي غار به دست آمده‎ ‎اند، مصنوعات سنگي بيشتر شامل سنگ هاي مادر، خراشنده ها، سوراخ کننده، اسکنه،‎ ‎ابزارهاي کنگره دار و دندانه دار است. ابزارهاي سنگي به دست آمده از اين غار نيز‎ ‎متعلق به دوره موستري است‎.

اين غار در دامنه کوه بيستون، در فاصله پانصد متري از خانه هاي‎ ‎مسکوني قرار دارد. اين غار با طول بيست و هفت متر بردشت بيستون مشرف است. در سال‎ 1965 ‎م اين غار توسط فيليپ اسميت مورد حفاري قرار گرفت. آثار به دست آمده از اين‎ ‎غار به ترتيب قدمت عبارتند از‎:
- ‎تراشنده ها و تيغه هاي ضخيم دوره ميان‎ ‎پارينه جديد (چهل هزار سال پيش‎).
- ‎قلم هاي حکاکي، تراشنده ها و تيغه هاي‎ ‎کول دار دوره زيرين پارينه سنگي جديد‎.
- ‎ريز تيغه مربوط به دوره فرا پارينه‎ ‎سنگي‎.
‎آثار بالاي اين لايه معرف دوران هاي نو سنگي بدون سفال و نو سنگي با‎ ‎سفال بود. آثار دوره نو سنگي با سفال، شامل سفال خشن با خميره مايه کاه خرد شده است‎ ‎که به سفال پوک شهرت دارد‎.
‎از پنجاه و شش نمونه استخوان حيوان به دست آمده‎ ‎از اين غار، دويست و چهل عدد متعلق به بز و گوسفند بود. اين امر نشان مي دهد زاگرس‎ ‎مرکزي يکي از مراکز اوليه اهلي شدن اين دو حيوان بوده است. جديدترين آثار مکشوفه از‎ ‎غار مرخول متعلق به دوره ساساني است‎.

شهرستان سنقر

شهرستان سنقر . كليايي با بيش از 2300 كيلو متر مربع وسعت و قريب به 140 هزار هكتار اراضي ديم و آبي مستعد كشاورزي باآب و هوايي سرد زمستاني و معتدل تابستاني با ارتفاعات فراوان و مراتع نسبتاً مناسب براي چراي احشام بطوريكه شهرستان را به يكي از قطب هاي مهم دامپروري استان تبديل كرده است . همچنين از نظر معادن سنگ خسرو آباد با درجه خلوص بسيار بالا بطوريكه سنگ آهن آن آهنربا را با خود جذب مي كند در صورت بهره برداري از آن منطقه را از نظر اقتصادي متحول خواهد نمود وازظرفتيهاو نقاط قوت اين شهرستان مي باشد. اين شهرستان ازنظر آب و هوا و ارتفاع آن از سطح دريا محل مناسبي براي پرورش مرغ گوشتي است. و با داشتن بيش از صد واحد مرغداري از مناطق مهم توليد گوشت گوسفند مي باشد . اين شهرستان با سابقه تاريخي چندين صد ساله مردمي صددر صد مسلمان و شيعه مذهب و معتقد و پايبند به دستورات شرع مقدس و از نظر فرهنگي و هنري و سياسي از شهرستانهاي مطرح در استان كرمانشاه بشمار مي رود .

ويژگي شهرستان سنقر

موقعيت جغرافيايي :

موقعيت جغرافياي شهرستان سنقركليايي در ضلع شمال شرقي استان كرمانشاه در طول 47 درجه و 34درجه و 5/46 دقيقه شمالي نسبت به نصب النهار گرينويچ قرار دارد ، از شمال به استان كردستان و همدان و شهرستان كنگاور و اسد آباد از جنوب به شهرستان صحنه واز غرب به شهرستان كرمانشاه و كامياران محدود شده است 0

از نظر آب هوايي

از نظر آب هوايي داراي اقليمي نيمه خشك و استپي خنك با زمستانهاي سرد كه تا 28 درجه زير صفر و تابستانهاي معتدل حد اكثر 39 درجه بالاي صفر مي رسد. و مهمترين دشت آن دشت سنقر با وسعت تقريبي 260 كيلو متر مربع مساحت شهرستان 2300 كيلو متر مربع و داراي دو بخش و 8 دهستان و 216 روستاي داراي سكنه مي باشد اراضي كشاورزي اين شهرستان حدود 131 هزار هكتار است كه 20150 هكتار آن آبي كه توسعه رودخانه هاي گاورود و جاميشان و سرابهاي گلويج ،گزنهله ، چرمله و بيش از 500 دهنه چشمه و قريب 180 رشته قنات و 600 حلقه چاه عميق و نيمه عميق مشروب مي شود . اين شهرستان از قطب هاي مهم دامپروري استان مي باشد كه بيش از 400 هزار رأس دام در مراتع منطقه تعليف مي شوند كه اين امر موجب شده است علاوه بر تأمين مصرف داخلي مقدار زيادي شيرو فرآورده هاي دامي به ديگر شهرستانها بويژه كارخانه شير پاستوريزه كرمانشاه صادر شود.

شرايط آب و هوايي :

شرايط آب و هوايي اين شهرستان براي پرورش مرغ گوشتي بسيار مناسب و از مناطق مهم استان در جهت توليد گوشت سفيد مي باشدو با دارا بودن بيش از صد واحد مرغداري ، مقدار قابل توجهي گوشت سفيد روانه بازارمصرف داخل شهرستان و استان مي نمايد.

پيشينه تاريخي :

وجه تسميه شهر سنقر به معني پرنده شكاري كه شبيه باز بوده و احتمالاً در اين منطقه وجود داشته است 0

سنقرو سوابق تاريخي آن :

سوابق سنقر به اسكان اقوام آريايي مهاجر در غرب كشور بر ميگردد . زماني كه همدان سقط الرأس حكومتهاي ماد و قبل از آن بوده است شاخه جدا شده از اين مركز به طرف يكي از كانونهاي معيشتي قبايل اوليه مي رفته است و آثار به جا مانده از تمدن ماد ترديدي نيست كه سنقر به همان قدمت تمدن حوزه هاي ديرين استان را دارا است . كوه ماديان كوه در شمال شهر منتسب به نام قوم ماد است كه اين فرض را تأئيد مي نمايد.عليهذا مي توان فرض را بر اين نهاد آغاز آباداني سنقر پس از افول دينور و در زمان حكومت كسي بنام سنقر كه در اصل مالك منطقه بوده شروع گرديده است.

سنقر با توجه به داشتن ارتفاعات برفگير ودره هاي عميق و چشمه سارهاي فراوان، منطقه پر جاذبه اي است و از طرفي با توجه به موقعيت سوق الجيشي آن از قديم آن را مركز داد و ستد مناطق وسيعي از منطقه غرب قرار داده است .

در خصوص جاذبه هاي شهرستان به ترتيب و به اختصار مي توان به نقاط ذيل اشاره نمود .

1- سراب گزنهله

2- ارتفاعات دالاخاني و چشمه بسيار زيباي سهيل در ارتفاعات منطقه

3- باغات سه آسياب و حاشيه پردرخت رودخانه سنقر چاي

4- دره روستاي حسين آباد و قوري چاي

5- حاشيه رودخانه گاورود و بقعه متبركه امامزاده هادي

6- دره هاي سرسبز و پر آب دهستان كيونانات كه بي شباهت به منطقه پاوه نمي باشد

7- ميمون دكاني واقع درپشت كوه سراب گزنهله

8- سنگ تاريخي و حمام قديمي روستاي قروه در 64 كيلو متري سنقر

9- بقعه مالك و بقعه متبركه امامزاده احمد (ع)

10- آثار روستاي كلگاه زمان و تپه باستاني روستاي كلك و قنات روستاي جوكان

11-آثار تاريخي موجود درروستاي گلويچ

12- حمام قديمي روستاي دهنوو ...

ارتفاعات :

امروله كه كوه معروف سهيل از مرتفع ترين كوههاي شمال استان كرمانشاه است و داشتن پناهگاهي زيبا براي هزاران كوه نورد در سراسر ايران در تمام فصول سال مي باشد و كوههاي بدرپريشان كه حفاظت شده هستند و كوههاي سايه علي و پنجه علي با داشتن مناظر زيبا و چشم نوا پــذيـراي تعـداد زيادي گردشگر از نقاط مختلف مي باشد و همچنين اماكن مذهبي امامزاده احمد (ع) واقع در مركز شهر سنقر و امامزاده هادي در روستاي ياره گله از مراكز زيارتي در اين شهرستان به شمار مي روند